Wat is mediawijsheid?

In 2001 werd er voor het eerst gesproken van de digital natives. Je verwacht het misschien niet, maar de eersten die zich deze titel mogen toe-eigenen zijn geboren tussen 1984 en 1989. Van deze generatie werd verwacht dat zij, door de toenemende aanwezigheid van digitale technologieën om hen heen, zich als vanzelf zouden ontpoppen tot whizzkids. In een handomdraai zouden zij verschillende digitale media kunnen gebruiken om informatie te vergaren, deze verwerken in een visueel aantrekkelijk en hip presentatiemedium en dit via sociale media met elkaar delen. Ben jij een digital native?

Je leert het niet vanzelf

Als iemand uit het bouwjaar 1989 kan ik vertellen dat deze generatie niet zo digitaal vaardig is als verwacht. Alleen in contact brengen met digitale technologieën veroorzaakt geen spontane reactie tot effectief omgaan daarmee. Veel kijken naar voetbal maakt je nog geen goede voetballer. Mediawijs omgaan met digitale technologie moet geleerd worden. Het gaat dan om het beoordelen van de betrouwbaarheid van digitale bronnen, veilig opslaan en delen van informatie en het kennen en toepassen van digitale tools. Niet alleen passief consumeren en downloaden, maar actief creëren en mogelijk ook delen.  Last but not least hebben we het over bewust omgaan met media. In die weldadige digitale wereld waarin wij ons bevinden, moeten we oppassen dat we niet gevangen worden in een filterbubble, die ons alleen de informatie laat zien die ‘bij ons profiel past’ en zo ons referentiekader vernauwt. Of dat we bevangen worden door het idee dat ons leven wel erg saai is in vergelijking met alles wat op Instagram gedeeld wordt. Deze selectiviteit in digitale media kan leiden tot een vertekend wereldbeeld, een vertekend zelfbeeld (zeker voor het brein van de adolescent) en radicalisering. Vergeet ook het fysiek bewust omgaan met media niet. Net voor het slapen gaan blijven scrollen, omdat we bij elke vingerbeweging weer iets nieuws voorgeschoteld krijgen dat óók heel interessant is, is iets wat veel voorkomt. Bewust omgaan met digitale middelen voorkomt slaapproblemen en depressiviteit.

Hoe leer je het dan wel?

Door erover te praten en door te doen. Hebben we het over het gebruiken van verschillende media om te leren, te creëren en te delen, dan is het een kwestie van zo veel mogelijk uitproberen en oefenen. Docenten hebben hier een belangrijke rol in om leerlingen en studenten te introduceren aan het brede scala van digitale media. Je hoeft er zelf geen expert in te zijn, alleen al het stimuleren om verschillende media te gebruiken vergroot de digitale toolbox. Hebben we het over bewust omgaan met media, dan is inzicht geven in de impact van digitale media belangrijk. Laat leerlingen en studenten ervaren dat advertenties en posts op hun newsfeed gebaseerd zijn op hun eigen online gedrag. Laat ze met elkaar in gesprek gaan over hoe influencers hen beïnvloeden. Laat ze met elkaar benoemen wat het met de ander doet als je op een post reageert met: “ik zag je niet eens op de foto, zo zwart ben je!”

Conclusie

Mediawijsheid moet je leren. Aan ons de taak om de leerlingen en studenten die nu in de schoolbanken of collegezalen zitten ook écht mediawijs te maken. Hoe mooi is het als over twintig jaar álle docenten kunnen vertellen over de maatschappelijke impact van de filterbubble en alle ouders kunnen ingrijpen als hun kind online gepest wordt?

Auteur: Carmen Tuma