Vijf simpele werkvormen informatievaardigheden – zoekstrategieën

‘Mevrouw, ik kan niks vinden over dit onderwerp’, is wat mijn leerlingen steeds maar tegen mij zeiden. Na kort zoeken vond ik zelf altijd al allerlei bronnen. Leerlingen zoeken vaak intuïtief. Flarden van gedachten gaan rechtstreeks Google in. Vaak zijn het dan hoogfrequente woorden die niet specifiek genoeg zijn voor het betreffende onderwerp en dan is het resultaat van de zoekactie natuurlijk nauwelijks bruikbaar. Bovendien leren ze dan niet filteren uit de zoekresultaten omdat die allemaal te weinig specifiek zijn voor de taak.

In deze blog delen we een aantal simpele werkvormen waarmee je leerlingen bewust kunt maken van hun eigen zoekstrategieën. Zo helpen we ze om zelfredzamer te worden bij het zoeken en vinden van informatie voor school.

Bewust worden van zoekwoorden

Laat leerlingen op het internet zoeken naar een specifieke vraag, gelinkt aan jouw vak. Laat ze hun resultaten vergelijken. Welke zoekwoorden hebben ze gebruikt? Waar hebben ze gezocht? Waarom vindt de een wat anders dan de ander?

Alternatief: Laat leerlingen eerst hun vraag omzetten in zoekwoorden (op papier), en bespreek deze eerst met de hele klas. Laat leerlingen daarna pas zoeken.

Zoeken in een andere taal

Geef leerlingen een zoekopdracht en laat ze hierbij zoeken in verschillende talen. Kies een onderwerp waarbij de resultaten vermoedelijk van elkaar verschillen, zoals ‘wat is een gezond dieet?’. Laat leerlingen de resultaten met elkaar vergelijken. Hoe denken mensen uit andere landen over de kwestie?

Omgekeerd zoeken

Laat leerlingen stemmen op een stelling, bijvoorbeeld ‘TikTok is gevaarlijk voor jongeren’ of ‘De evolutietheorie bestaat niet’. Laat de leerlingen vervolgens in 2-5 minuten bewust eens het omgekeerde zoeken van wat ze geloven. Komen ze nu tot een andere conclusie?

Tip: bespreek achteraf hoe leerlingen het hebben aangepakt, welke bronnen hebben ze geraadpleegd? Wat zijn de kenmerken van deze bronnen? Zijn deze betrouwbaar?
Tip: hebben leerlingen bevestiging gezocht? Help ze, door de suggestie te geven om bijvoorbeeld ‘mythe’ toe te voegen aan hun stelling)

In cognito

Zoek eens over een controversieel onderwerp informatie op in een zoekmachine die je veelgebruikt. Doe dit nogmaals, maar nu in een ‘incognito’ venster. Hoe verschillen de resultaten van elkaar?

Weet je niet hoe je een in cognito venster opent? Zoek dan in een zoekmachine op ‘in cognito + [naam van je browser]. Dit wordt ook wel een ‘Private Browser Window’ genoemd.

MillionShort

Leerlingen nemen vaak genoegen met het eerste antwoord van Google. Een leuke bewustwordingstool hiertegen is de website MillionShort. Via MillionShort kun je kiezen om de eerste honderd, duizend of zelfs miljoen resultaten uit een zoekopdracht bij  Google weg te laten. Zo vinden leerlingen ineens resultaten die ze normaal nooit zou zien.

Meta-zoekmachine

Zoek hetzelfde in verschillende zoekmachines (Google, Bing, Yahoo!, Ecosia, DuckDuckGo) of in een meta-zoekmachine (DogPile. MetaCrawler). Welke verschillen zie je?

En hoe dan verder? Als je één of meer van bovenstaande oefeningen hebt gedaan kun je leerlingen uitnodigen om één of twee voornemens te formuleren voor de volgende keer dat ze informatie gaan zoeken. Wat gaan ze specifiek anders aanpakken dan ze voorheen deden?
Zet ze niet al te lang daarna aan het werk met een opdracht waarin ze de nieuwe inzichten kunnen toepassen; breng de voornemens nog even in herinnering voordat ze daaraan beginnen.

---

Auteur: Josien Boetje